Samen succesvol impact maken in een veranderende wereld? De coöperatie is de toekomst!
dubbelinterview Bart Lemmen en Rob Litjens, juli 2023
Onze snel veranderende wereld vraagt om krachtige antwoorden, duurzame oplossingen en flexibele samenwerkingsvormen. Daarin krijgt de coöperatie als samenwerkingsvorm steeds vaker de voorkeur boven een usual suspect als de BV. Bart Lemmen (mede eigenaar en bestuurder van de Coöperatie expert) en Rob Litjens (founder en managing partner van recruitmentbureau Q-logic) leggen vanuit de praktijk uit waarom.
In wat voor tijd leven en werken we?
‘We bevinden ons in een enorm interessante transitieperiode’, start Bart het verhaal. ‘Op bijna ieder terrein zie je verandering plaatsvinden of zich met de nodige tamtam aankondigen. Neem de energietransitie, data-revolutie en Chat GPT op technologisch gebied; maar ook de veranderende manier waarop we consumeren en als professional en mens naar onszelf en de wereld kijken.’
De contouren van een nieuwe maatschappij die zich aftekenen?
‘Zonder twijfel. Bijna alles is of komt in beweging en niemand wil de boot missen’, vult Rob aan. In 2014 koos hij als eerste in zijn branche om zijn recruitmentbureau Q-logic op coöperatieve leest te schoeien. Hiervoor riep hij de hulp in van specialisten van de Coöperatie expert. ‘Kiezen voor de coöperatie-vorm deed in mijn omgeving nogal wat wenkbrauwen fronsen. Maar het heeft mijzelf en mijn collega´s veel goeds gebracht. Een organisatievorm ook die naadloos bij de wereld en waarden van morgen aansluit.’
Kun je dat uitleggen?
Rob: ‘Zeker. In de “nieuwe wereld” draait het meer om zingeving, duurzaam impact maken en gelijkwaardigheid. En dus minder om groei en winst. Daarin is er ook minder ruimte voor hiërarchisch machtsdenken en -werken. Niet het zelf bezitten van, maar het samen toegang hebben tot, vormt de basis van de succesvolle businessmodellen van de toekomst. Spotify, Greenwheels en Netflix laten ons dat al een paar jaar zien.’
Bart Lemmen (links) en Rob Litjens
‘In bredere zin worden mensen autonomer en geven ze bewuster richting aan ons eigen bestaan. Waarden en wensen die heel goed passen bij de filosofie van het coöperatief samenwerken’
Tegelijk willen we meer eigen verantwoordelijk, vrijheid en het liefst ook nog zelfvoorzienend zijn…
Bart: ‘In bredere zin worden mensen autonomer en geven ze bewuster richting aan hun eigen leven. Waarden en wensen die heel goed passen bij de filosofie van het coöperatief samenwerken. Door de krachten te bundelen worden de individuele doelen gerealiseerd terwijl er gezamenlijk impact wordt gemaakt. Ik zie die behoefte en ontwikkeling ook terug in het groeiend aantal klanten dat onze hulp inroept bij het oprichten, uitbouwen of ondersteunen van bestaande en nieuwe samenwerkingsverbanden. Coöperaties in alle soorten en maten uit alle lagen van de maatschappij.’
Kun je wat voorbeelden noemen?
Bart: ‘Neem een groep bewuste én ondernemende burgers die samen hun eigen energie willen opwekken en verhandelen. Maar ook een club binnenvaarders die besluit om via een coöperatie hun bedrijfsdata te delen om zo sneller naar “zero-uitstoot” van hun activiteit te komen. Samen weet en kun je tenslotte meer dan alleen.’
Gaat het altijd om bedrijfsmatige samenwerking?
Bart. ‘Dat hoeft niet. Lokaal zien we steeds vaker verenigingen die kennis, middelen en capaciteit delen om iets van de grond te krijgen. In ons landje vol regels en wetten, is het organiseren van een festival of sportevenement een tijdrovende en complexe klus waarbij vaak meerdere partijen betrokken zijn. Ook hier vindt en versterkt het individuele belang het gezamenlijke belang weer. Vanuit de coöperatie kan er makkelijker vaart, impact – en indien nodig – een vuist gemaakt worden.’
‘Het gaat altijd om het creëren van meerwaarde voor de leden die niet of moeilijk te realiseren is op individuele basis’
Belangen gaan dus lang niet altijd over geld?
Rob: ‘Het maken van winst is een middel om economische continuïteit te realiseren, maar geen doel op zich. Het is de optelsom van de dingen die je goed doet. Het gaat hier om het creëren van meerwaarde voor de leden die moeilijk(er) of niet te realiseren is op individuele basis. Die is voor iedere coöperatie verschillend. Denk bijvoorbeeld aan schaalvoordeel bij het gezamenlijk inkopen van grondstoffen of veevoer. Of – en in ons geval – het samen kunnen beschikken over dure en belangrijke faciliteiten en recruitment software om geschikte kandidaten te werven.’
Bart: ‘De kracht van het samen zorgt er ook voor dat je een betrouwbare en serieuze partij bent in de race voor een grotere opdracht of aanbesteding. Iets waarin je als zelfstandig ondernemer automatisch achter het net zou vissen.’ Rob: ‘Of denk aan het samen delen en doen van de dure bedrijfsevenementen of het delen van (grote) klanten. Wat de meerwaarde van de coöperatie is en wat je daar als coöperatie aan faciliteiten voor inkoopt of hoe je samenwerkt, wordt altijd democratisch tussen de leden zelf afgesproken.’
‘De gezamenlijkheid zorgt tegelijk voor commitment en een sterke binding met de organisatie’
Dat vraagt nogal wat op het gebied van communicatie.
Bart: ‘Of het nu om een werknemerscoöperatie, een inkoopcoöperatie of een ondernemerscoöperatie gaat; transparantie en goede communicatie zijn onmisbare pijlers die zeker bij de oprichting aandacht vragen. De leden van de coöperatie moeten het immers democratisch eens worden over de strategie en doelstellingen. Dat gaat bij de ene club makkelijker en sneller dan bij de andere. De gezamenlijkheid zorgt tegelijk voor veel commitment en een sterke binding met de organisatie.’
Rob: ‘Die verbondenheid is enorm belangrijk voor de veerkracht van de club wanneer het een keertje tegenzit. Transparantie is bij Q-logic ook niet eng of vervelend, maar juist voorwaardelijk en een kracht. Het open en maximaal betrekken van collega’s bij de organisatie, het eerlijk delen van de winst of beloning en de vrijheid om zelf verantwoordelijkheid nemen, zijn de sleutels van onze democratische samenwerking én succes. En dit alles leidt uiteindelijk tot het allerbelangrijkste voor iedereen: een hoog gehalte aan werkgeluk.’
Kun je een voorbeeld van die transparantie geven?
Rob: ‘Iedereen weet binnen onze organisatie van elkaar wat hij of zij verdient. Maar ook wat daar aan tijd en inspanning tegenover staat.’ Bart: ‘En blijkt de samenwerking een keer niet te werken, dan is het in deze rechtsvorm ook minder complex om afscheid van elkaar te nemen.’ Rob: ‘Ook daar maak je vooraf goede afspraken over.’ ‘Wist je trouwens dat het afdekken van (persoonlijke) aansprakelijkheid in de coöperatie in grote lijnen exact dezelfde is als in een BV. Ook dat weten maar weinig ondernemers’, vult Bart aan.
Waarom is de coöperatie als rechtsvorm nog relatief onbekend in vergelijking met de BV?
Bart: ‘Ik geloof dat het gezegde ‘onbekend maakt onbemind’, hier een rol speelt. Ook zijn notarissen vaak minder thuis in de specifieke materie van deze rechtsvorm. Bij de oprichting en het geven van advies staat de coöperatie dan ook niet vaak bovenaan hun voorkeurslijstje. Daarnaast wordt er bij een coöperatie vaak gedacht aan de agrarische sector en inkooporganisaties uit de vorige eeuw. Dit imago is, mede door ondernemers en believers als Rob, gelukkig snel aan het veranderen.’
Rob: ‘Ik geloof dat mensen van nature de drijfveer hebben om productief te zijn, iets te bouwen, maar ook willen bijdragen aan iets dat groter is dan henzelf. Alleen doen ze dat ieder op hun eigen manier en ritme. Binnen onze samenwerking is hier alle vrijheid en ruimte voor. Het resultaat? Al bijna 10 jaar werkgeluk bij onze collega’s en een kerngezond bedrijf.’
