Social Enterprise vormgeven in een coöperatie

De laatste tijd is de social enterprise in opkomst, een onderneming die als doel heeft een bepaald maatschappelijk probleem op te lossen. De organisatie is een echt bedrijf met een bescheiden winstdoelstelling waarbij de winst wordt gebruikt om het bereik van de organisatie uit te breiden.

Inhoudsopgave

Een social enterprise als ondernemingsvorm

De social enterprise kan een goed alternatief vormen voor een ‘normaal’ bedrijf. Eigenaren en  werknemers van een social business krijgen op een marktconforme manier betaald voor hun inbreng, maar ontvangen geen rente of winst. Daarmee is de social enterprise, ook in de vorm van een coöperatie, een goede keus voor organisaties actief bij overheden of NGO’s. Mohammed Yunus wordt gezien als de grondlegger van de social enterprise gedachte en hij heeft zeven principes benoemd:

  1. De organisatie heeft tot doel een maatschappelijk probleem op te lossen
  2. De organisatie is financieel en economisch duurzaam opgezet
  3. Eigenaren kunnen geen rendement maken op hun investeringen in de organisatie. Ze krijgen hun investering terug zonder rente of rendement.
  4. Zodra de investeringen zijn terugbetaald blijft de winst binnen de organisatie.
  5. De organisatie is milieubewust.
  6. Medewerkers krijgen een marktconform salaris en goede arbeidsvoorwaarden.
  7. Medewerkers werken met plezier.

Code sociale ondernemingen

De principes voor een social enterprise zijn in 2017 uitgewerkt door social-enterprise.nl in een Code Sociale Ondernemingen. Een helder document met daarin vijf principes:

  • Principe 1: Missie: geborgd en inzichtelijk
  • Principe 2: Relevante stakeholders: bepaling en dialoog
  • Principe 3. Financiën: in overleg en zorgvuldig afgewogen
  • Principe 4. Implementatie: registreren en reflecteren
  • Principe 5. Transparantie: actief en toegankelijk

In een aantal gevallen is bepaald dat de uitwerking van deze principes ook moet worden vastgelegd in de statuten van de organisatie. En op zich is dat prima mogelijk. Enkel als je een BV hebt kan het derde principe, dat o.a. winstuitkering aan oprichters en geldverstrekkers wil beperken, wringen met de wetgeving rond dit rechtstype. Bij een coöperatie is dat niet het geval.

Toepassing in een coöperatie

Een coöperatie is een rechtsvorm die een winstoogmerk mag hebben, maar de wet zegt niet dat deze winst ook uitgekeerd moet worden. Of je kunt eventuele winstuitkeringen aan oprichters en geldverstrekkers beperken. De principes van een social enterprise zijn dus goed in te passen binnen een coöperatie. Daarnaast spreekt de democratische besluitvorming door leden van een coöperatie vaak meer aan dan die van een BV of stichting.

Enerzijds wordt de coöperatie gezien als een bedrijf, met alle voordelen van dien, anderzijds is met de social enterprise principes verwerkt in de statuten prima de maatschappelijke drive aan te tonen. Wij hebben zoveel mogelijk elementen van deze code van social-enterprise.nl verwerkt in de statuten van de coöperatie.

Missie

De missie moet helder in de statuten staan, en het moet duidelijk zijn welk probleem de sociale onderneming oplost. Dit is prima te doen. Wijziging van deze missie moet niet te gemakkelijk zijn, maar dat is bij een coöperatie al standaard geregeld door een grotere vereiste meerderheid bij statutenwijzigingen. De relevante stakeholders (zie principe 2) kunnen hier een rol in krijgen.

Relevante stakeholders

De sociale onderneming houdt een dialoog met relevante stakeholders die de gezichtspunten van de verschillende zakenpartners kunnen inbrengen. De statuten zouden kunnen benoemen welke zakenpartners en groepen als stakeholder gezien moeten worden.

Hoe die dialoog plaats vindt is niet gespecificeerd, maar als je de stakeholders onder wilt brengen in één orgaan dan past dit bij een coöperatie goed bij de rol van een raad van commissarissen. Er is veel vrijheid om die benoeming te regelen en een raad van commissarissen heeft een duidelijke signalerende functie. Betrokkenheid is geregeld omdat een raad van commissarissen ook de jaarrekening mee moet ondertekenen, of moet beargumenteren waarom ze dat niet doet.

Een interessante vraag bij een coöperatie is welke stakeholdergroep zodanig belangrijk is dat zij de leden vormt. De wet rond de coöperaties schrijft voor dat de leden een economisch voordeel bij de coöperatie moeten hebben. Dit kunnen de investeerders zijn, maar als je een brede beweging op wilt zetten, kun je ook een coöperatie van producenten hebben, van de afnemers of van de medewerkers.

Financiën

Het kopje Financiën gaat deels over beloningsbeleid, maar vooral over waar de winst naartoe gaat. Enerzijds verdienen initiatiefnemers en geldverstrekkers een beloning voor het risico dat ze nemen in het opzetten van een onderneming, anderzijds is het doel van de onderneming het oplossen van een maatschappelijk probleem. De code zegt dat de statuten een dividendbeperking kunnen bevatten, maar hoe regel je dat?

De meeste coöperaties die wij tot nu toe als social enterprise hebben opgezet hebben een algeheel verbod op winstuitkering. Alle winst wordt geïnvesteerd in de oplossing van het maatschappelijk probleem. Maar hoe beloon je dan het risico en de inzet van de initiatiefnemers? Wellicht is een mooie middenweg om 50% van de winst, met een maximum van 3 maal de inleg/inzet, uit te keren aan de oprichters. Die 50% is omdat zeker in het begin het initiatief van de oprichters gewaardeerd moeten worden, maar er ook groei van de onderneming nodig is. We suggereren daarbij maximaal 3 maal de inleg omdat er ook een risico is geweest dat de sociale onderneming niets wordt, en er voor initiatiefnemers wel een financiële motivatie moet zijn om te investeren.

Het principe hierboven, eventueel met andere getallen, kan prima en zonder conflict met de wet vastgelegd worden in de statuten van een coöperatie.

Een compleet pakket met alles wat je nodig hebt

Met statuten alleen kom je er niet. Daarom helpen we jullie met een compleet pakket:

  1. Een oprichtingsgesprek waarin wordt ingegaan op jullie specifieke situatie
  2. Goed leesbare statuten, in moderne taal, waarbij ten opzichte van een standaard coöperatie diverse bepalingen zijn toegevoegd die het maatschappelijke karakter van de onderneming moeten waarborgen.
  3. Oprichting van jullie coöperatie bij de notaris
  4. Als dit een samenwerking van zelfstandige ondernemers is, een ledenovereenkomst om offertes en projecten goed te regelen, afgestemd op de modelovereenkomsten voor de wet DBA
  5. Een fiscaal adviesrapport van 25 pagina’s

De investering voor dit pakket bedraagt 1.795 euro excl. BTW als er geen verder maatwerk in de statuten nodig is. Kies anders voor ons mediumpakket van 2.395 euro excl. BTW met twee bespreekmoment of onze adviesaanpak in drie stappen. Neem contact op met de adviseur in jouw regio.

Plan een vrijblijvend kennismakingsgesprek

Of vul het formulier in en één van onze specialisten neemt telefonisch contact met je op voor een kennismakingsgesprek. Ook vertellen we je meer over onze werkwijze en de kosten in jullie situatie.

Anja van Velsen_de Coöperatie expert
Alfred Griffioen